Son yıllarda teknoloji hayatımızın en önemli parçası haline geldi. Televizyon, bilgisayar, akıllı cep telefonları ve internet bir yandan hayatımızı kolaylaştırırken, bir yandan da sosyal hayatımızı daraltıyor. Hayatımızdan artık teknolojiyi tamamen çıkartmak mümkün değil; ancak bilinçli ve verimli kullanarak teknolojinin olumsuz etkilerini hayatımızdan, özellikle çocuklarımızın hayatından çıkartabiliriz.
Teknolojideki gelişmeler geçmişte çocukların dışarıda arkadaşlarıyla birlikte geçirdikleri zamanın büyük kısmını ekran karşısında geçirmelerine yol açmıştır. Anne babalar, çocuklarının uygunsuz sitelere girmelerinden, şiddet içerikli oyun oynamalarından, derslerini ihmal etmelerinden, çocukların yalnızlaşmasından ve çocukların bağımlılık geliştirmesinden endişe etmektedir. Ancak aynı zamanda çocuklarının ihtiyaç duydukları bilgiye kolayca ulaşabilmelerini, sürekli değişen toplum şartlarına uyum sağlayabilecek her türlü soruna yeni çözümler getirebilecek bir birey olarak yetişmelerini istemektedir.
Teknoloji nasıl kullanıldığına bağlı olarak çocuğun gelişimini olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. Bu bültende bilinçli teknoloji kullanımı, çocuğun teknolojinin sağlıklı ve verimli kullanımı konusunda aileye öneriler konusundaki fikirlerimizi bulabilirsiniz. Umarız bu çalışma sizin ve çocuğunuzun teknolojiyi bilinçli kullanması konusunda size yardımcı olur.
Çocuklarımız Sanal Dünyada Neyi Arıyor?
Sanal dünyalar çocukların kendilerini rahat, konforlu ve güvende hissedecekleri alanlardır. Doğal olarak da çocuğun tercihi sanal olan ortamlardan yana oluyor. Ancak gerçek dünya bu kadar konforlu değil. Yoğun bir şekilde sanal dünyada zaman geçiren çocuklar, zaman içerisinde ister istemez gerçek dünyada çatışmalar ve sorunlar yaşamaya başlayacaklardır. Bu çocuklarda arkadaş edinememe, arkadaşlarıyla çatışma gibi durumlar gözleniyor. Bununla birlikte günümüz çocuklarında kaybetmeye tahammülsüzlük olduğunu gözlemliyoruz. Çünkü oyun dünyasında olan çocuk, bir oyunu birkaç defa oynayabilir ve yenene kadar bu süreci tekrar edebilir. Ancak gerçek dünyada böyle bir durum söz konusu değil. O nedenle çocuğun bu duruma tolerans göstermesi ve hayatta kazanmanın olduğu gibi kaybetmenin de olduğu çocuklara öğretilmesi gerekir.
Bilişim suçları diğer bir deyişle siber suçlar; bilgisayar, tablet, cep telefonu gibi çağdaş iletişim araçları veya pos makinesi gibi alışveriş araçları kullanılarak elektronik ortamda işlenen her türlü suç olarak tanımlanabilir.
Siber Zorbalık Nedir?
Zorbalar ve kaba insanlar hep vardı, ancak teknolojinin de gelişmesiyle beraber artık harekete geçebilecekleri yeni bir platforma sahipler. Alay edilmek, hem gerçek hem de çevrimiçi dünyada çocuklarımız için ciddi duygusal sonuçlara yol açabilir.Siber zorbalık, dijital teknolojiler kullanılarak gerçekleştirilen zorbalıktır. Bu tür zorbalıklar sosyal medyada, mesajlaşma platformlarında, oyun platformlarında ve cep telefonlarında görülebilir. Hedef seçilen kişileri korkutmaya, kızdırmaya ya da utandırmaya yönelik olarak tekrarlanan bir davranıştır. Sosyal medyada bir kişi hakkında yalanlar yaymak ya da utandırıcı fotoğraflar yayınlamak, mesajlaşma platformlarından incitici mesajlar ya da tehditler yollamak, başka birinin kimliğiyle başkalarına kötü mesajlar göndermek gibi örnekler siber zorbalık örnekleri arasında yaygın olarak yer alır.
Siber Zorbalığın Etkileri:
Artık okul bahçeleri ya da sokak köşeleri ile sınırlı olmayan modern zorbalık, okulda olduğu gibi ev ortamında da meydana gelebilir, hem de 24 saat. Rahatsız edilen çocuklar durmaksızın üstlerine geliniyormuş gibi hissederek kaçış yolları olmadığını düşünebilirler. Çocuklar, bir telefona, bilgisayara ya da tablet dahil olmak üzere başka bir cihaza erişimleri olduğu sürece risk altındalar.
Şiddetli, uzun süreli ve sık tekrarlanan siber zorbalık, hem mağduru hem de zorbayı kaygı, depresyon ve strese bağlı diğer bozukluklar için daha fazla risk altında bırakabilir. Siber zorbalar için uygulanan cezalar arasında okuldan uzaklaştırma ve spor takımlarından atılma var. Bazı siber zorbalık türleri suç sayılıyor.
Siber Zorbalık Belirtileri:
Siber zorbalığa uğrayan çocukların ve ergenlerin çoğu öğretmenlerine ya da ebeveynlerine bu durumdan bahsetmek istemezler. Bunun sebebi genelde, çevrelerinden utanmaları veya evdeki bilgisayar kullanım haklarının ellerinden alınacağı korkusudur.
Siber zorbalık belirtileri değişiklik gösterebilir, ancak bunlardan bazıları şunlardır:
· İnternet ve telefon kullanımı sırasında ya da sonrasında üzülmek
· Dijital yaşam konusunda fazla gizli ve korumacı davranmak
· Aile bireylerinden, arkadaşlardan ve aktivitelerden uzaklaşmak
· Okuldan veya grup toplantılarından kaçınmak
· Okul notlarının düşmesi ve evde öfkeli davranmak
· Ruh hali, davranış, uyku ve iştahta değişimler
· Bilgisayar veya cep telefonu kullanmayı bırakmak istemek
· Anlık ileti, mesaj ya da e-posta geldiğinde gergin ve ürkek davranmak
· Bilgisayar ya da cep telefonu ile ilgili konuşmalardan kaçınmak
Ebeveynler Nasıl Yardım Edebilir?
Çocuğunuzun siber zorbalığa maruz kaldığını fark ederseniz, onu rahatlatmaya çalışın ve desteğinizi sunun. Çocukluğunuzda yaşadığınız herhangi bir zorbalık deneyiminizden bahsetmeniz daha az yalnız hissetmesini sağlayabilir. Bu durumun çocuğunuzun hatası olmadığını, zorbalığın mağdurdan çok zorbanın kendisiyle alakalı olduğunu bilmesini sağlayın. Sizinle konuşarak doğru olanı yaptığı için çocuğunuzu övün. Ona yalnız olmadığını, birçok insanın hayatının bir noktasında zorbalığa uğradığını hatırlatın. Bu durumla birlikte başa çıkmak için elinizden gelen her şeyi yapacağınızı söyleyerek çocuğunuza güven verin.
Çocuğunuzu siber zorbalığa karşılık vermemesi için teşvik edin, çünkü bunu yapmak durumu kızıştırır ve daha kötü hale getirir. Ancak, tehdit içeren mesajları, fotoğrafları ve metinleri saklamayı ihmal etmeyin.
Siber Zorbalığı Önlemek İçin Deneyebileceğiniz Bazı Yöntemler:
Zorbayı engelleyin. Çoğu cihazda belli kişilerden gelen istenmeyen e-postaları, anlık iletileri veya mesajları engelleme özelliği mevcut.
Teknoloji erişimini kısıtlayın. Onlar için ne kadar acı verici olsa da, zorbalığa uğrayan çocukların çoğu yeni mesaj olup olmadığını kontrol etmek için internet sitelerine ya da telefonlarına bakma isteğine karşı koyamaz. Bilgisayarı evinizdeki ortak kullanım alanlarından birinde tutun (çocuk odasında bilgisayar bulunmasın) ve cep telefonu kullanımı ile çevrimiçi oyun oynama vakitlerine sınır koyun.
Çocuğunuzun çevrimiçi dünyasını bilin. Çocuğunuzla sosyal medya hesaplarında arkadaş olun ya da takipleşin, ancak bu hakkınızı onun profilinde yorum yaparak ya da fotoğraf paylaşarak suistimal etmeyin. Gönderilerini ve ziyaret ettiği siteleri kontrol edin, vaktini çevrimiçi olarak nasıl geçirdiğini öğrenin. Çocuğunuzla gizliliğin önemi hakkında konuşun ve kişisel bilgileri internette paylaşmanın – arkadaşlarıyla bile – neden kötü bir fikir olduğunu anlatın. Kesin olarak uygulayacağınız bir cep telefonu ve sosyal medya anlaşması oluşturun.
Çocuğunuzu çevrimiçi ortamda güvende tutmanın yollarını öğrenin. Çocuğunuzun hesapları için güçlü parolalar oluşturmasını teşvik edin ve adresi ya da bulunduğu yerle ilgili bilgileri asla paylaşmamasını isteyin.
Zorbalığı Yapan Kişi Çocuğunuzsa Ne Yapabilirsiniz?
Kötü davranışlarda bulunan kişinin çocuğunuz olduğunu öğrenmek üzücü ve acı verici olabilir. Durumun kendiliğinden düzelmesini beklemeden sorunu en başından halletmeye çalışmak çok önemli. Çocuğunuzla eylemleri ve eylemlerinin başka insanlar üzerindeki olumsuz etkileri hakkında kesin bir dille konuşun. Şakalaşmak ve alay etmek bir insana zararsız gibi gözükürken başka biri için zarar verici olabilir. Zorbalığın hiçbir türü kabul edilebilir değildir; devam ederse evde, okulda ve toplum içinde ciddi (ve bazen kalıcı) sonuçlara yol açabilir.
Cep telefonu ve bilgisayar kullanımının bir ayrıcalık olduğunu çocuğunuza hatırlatın. Bazı durumlarda davranış düzelene kadar bu cihazların kullanımını kısıtlamak yardımcı olabilir. Çocuğunuzun güvenlik sebepleri için bir telefona sahip olması gerektiğini düşünüyorsanız, telefonunun yalnızca acil durumlarda kullanılabilir olduğundan emin olun. Tüm cihazlarda ebeveyn kontrolü özelliğinin açık olmasını sağlayın.
Meselenin kaynağına ulaşmak için öğretmenlerle, rehberlik danışmanlarıyla ve diğer okul yetkilileri ile konuşmak çocuğu zorbalığa teşvik eden durumları belirlemeye yardımcı olabilir. Eğer çocuğunuz öfkesini kontrol etmekte zorlanıyorsa öfke, acı, hayal kırıklığı ve diğer güçlü duygularla sağlıklı bir şekilde başa çıkmasına nasıl yardım edeceğinizi öğrenmek için profesyonel bir yardım alabilirsiniz. Çocuğunuza iyi bir örnek olmayı unutmayın. Çocuğunuzun dijital dünyanın faydalarını ve tehlikelerini kavramasına yardımcı olmak için olumlu internet alışkanlıkları sergileyin.
GÜVENLİ İNTERNET KULLANIMI
Okulların tatil olduğu dönemlerde ve online eğitim sürecinin de başladığı dönemlerde kimi öğrenciler, internette daha fazla vakit geçirecekler. Siz değerli anne babalara, interneti nasıl güvenli kullanacağınız konusunda ve internetin zararlarından kendinizi ve çocuklarınızı nasıl koruyacağınız hakkında birkaç maddeye değinmek istiyoruz.
Zamanın Ruhunu Yakalayın!
Öncelikle şunu aklımızın bir köşesinde tutmalıyız. Çocuklarımız bizim doğduğumuz, bizim çocukluğumuzdaki o dünyaya doğmadılar. Teknolojinin hızla ilerlediği, internet çağına doğdular. Onlar geçmişin değil, şimdinin çocukları. İşte belki de bu yüzden sorumluluğumuz bir kat daha artıyor. İnternetin sadece, iyilik, güzellik, eğlence içermediğini onlara öğretmek; interneti, doğru ve bilinçli kullanmaları noktasında onları eğitmek durumundayız.
İnternet Hakkında Bilgi Sahibi Olun!
Bilmediğiniz bir konu hakkında çocuğunuzu eğitemezsiniz. İnternet hakkında ne kadar bilgi sahibi olursanız, çocuğunuzu da o kadar çok bilgilendirir ve internetin zararlarından bir o kadar korumuş olursunuz. “Sosyal medya” üyeliği olmayan bir ebeveyn, sosyal ağlara üye olan çocuğunu, oradan gelebilecek zararlardan nasıl koruyabilir? Hiç bilgisayar oyunu oynamamış biri, bilgisayar oyunlarının zararlarını bilebilir mi? “Mobil uygulamalardan” habersiz olan bir ebeveyn, mobil uygulamalar üzerinden gelebilecek tehlikelerden haberdar olur mu? Çocuğunuzun internet dünyasındaki, video izleme, müzik indirme, anlık mesajlaşma oyun oynama gibi çevrimiçi alışkanlıklarını bilmek istiyorsanız, işe internet dünyasını öncelikle kendinize öğretmekten başlamalısınız.
Kurallar Belirleyin!
Çocuğunuzun tek başına teknolojik aletleri kullanmalarına mümkün olduğunca izin vermeyin. Her ne kadar internet kullanımı noktasında mobil cihazlar, geleneksel bilgisayarları geçmiş olsa da, internete girilen bilgisayarın herhangi bir bireyin odasında değil, evinizin ortak kullanım alanı içinde olmasına özen gösterin. İnternette karşılaştığı ve kafasında şüphe oluşturan her durumu size anlatması rahatlığını verin.
Zamanı Yönetin ve Alternatifler Sunun!
Çocuğunuzun internet başında geçireceği zamanı makul ölçülerde sınırlamalısınız. Olası sağlık sorunlarının da - psikolojik veya fiziksel- böylece önüne geçmiş olursunuz. Bilmelisiniz ki internetin bağımlılık yapan bir tarafı da var ve bağımlılık çocuğunuzun sosyal ilişkilerinde sorunlar yaşamasına sebep olan ciddi bir sorun. Böyle bir sorunu yaşamamak için çocuğunuzu; dışarıya çıkmak, arkadaşlarıyla oyun oynamak, bir bitki yetiştirmek, bir hayvan beslemek, spor yapmak, kitap okumak, kardeşleriyle vakit geçirmek gibi farklı alternatiflere yönlendirin.
“Mahremiyet” Bilinci Oluşturun!
Onlara tıpkı gerçek hayatta olduğu gibi internette de tanımadığı kişilerle konuşmaması, iletişim kurmaması gerektiği bilincini verin. Çocuğunuzu siber zorbalık ve istismar gibi tehlikelerden korumak için kendisiyle ilgili özel bilgileri ve fotoğrafları paylaşmamasını, internetten tanıştığı bir yabancıyla gerçek hayatta buluşmamasını, web kamerası kullanarak konuşmamasını öğütleyin.
Güçlü Bir İletişim Geliştirin!
Çocuğunuzla aranızda karşılıklı sevgi, anlayış ve güvene dayalı bir iletişim yoksa hem gerçek hayatta hem de internette yaşadığı sıkıntıları size söylemekten çekinecektir. Bu konuda da çocuğunuza destek olmalı ve size güvenmesini sağlamalısınız. İnternette başına gelen kötü bir olayı (tehdit, hakaret, müstehcenlik vb.) size anlattığında, ona aşırı tepkiler vermeyin. Onunla açıkça konuşun, ona interneti nasıl bilinçli ve doğru kullanacağını anlatın. Her zaman onun yanında olun ve bütün sorunları birlikte aşabileceğinizi, kontrolün sizde ve kendisinde olduğunu çocuğunuza hissettirin.
Saygılı Davranmayı ve Empatiyi Öğretin
Çocuğunuza internette nazik bir dille iletişim kurmasını, kendisine nasıl davranılmasını istiyorsa başkalarına da öyle davranmasını söyleyin. Gerçek hayatta yapmadığı ve yapmayacağı hiçbir şeyi internette de yapmaması gerektiğini anlatın. Mesaj ve e-posta gibi sıkça kullanılan iletişim kanallarında kelimeleri tam ve doğru olarak kullanması ve yazı diliyle konuşması gerektiğini öğretin.
İnternette Karşılaştığınız Her Bilgi Doğru Değildir
İnternette doğru bilgiye ulaşma yöntemi; bilgiye birden fazla kaynaktan ulaşmak, eleştirel bir bakış açısı geliştirmek ve bilgileri çokça kıyaslamaktır. İnternette her bulduğumuz bilgi doğru ve güvenilir değildir.
“Oltalama” ya Gelmeyin!
Şüphe uyandıran e-postaları, linkleri, spam mailleri tıklamayın ve açmayın. Güvenilir (kurumlar, bankalar vb.) yerlerden geldiği izlenimi oluşturan bu masum görünümlü mailler yoluyla kişisel bilgileriniz çalınıyor ve tuzağa düşürülmüş oluyorsunuz. Günümüzde sıkça yaşanan Oltalama (Phishing) denilen bu dolandırıcılık teşebbüsünden korunmak için, size gönderilen linkteki adresle, link üzerine geldiğinizde gözüken adresin birbiri ile aynı olup olmadığına dikkat edin.
Antivirüs Programı Kullanın
Bilgisayarınızın güvenliği için lisanslı ve güncel bir antivirüs programı kullanın. Ayrıca bilgisayarınızın, işletim sistemleri tarafından gelen güncellemeler ile güncel kalmasını sağlayın.
Gizlilik Ayarlarını İhmal Etmeyin!
Eğer çocuğunuz bir sosyal paylaşım sitesine üye ise, onun neler yaptığını, kimlerle arkadaş olduğunu, neler konuştuğunu vs. kısaca çevrimiçi izlerini takip etmek için siz de o siteye üye olup çocuğunuzun sayfasının takipçisi olun. Profilinde gizlilik ayarları yapmanız hem sizin hem de çocuğunuz için daha güvenli bir seçenektir.
Bilgisayar Oyunlarına Dikkat Edin!
Çocuğunuzun çevrimiçi ortamlarda veya herhangi bir sitede oynadığı oyunların, aktivitelerin yaşına uygun olup olmadığını kontrol edin. Çünkü bazı çevrimiçi oyunlar zararlı unsurlar içerir.
Uygunsuz İçerikleri İhbar Edin!
Anne ve babalar, çocuklarının ve kendilerinin internet kullanımı sırasında karşılaşabilecekleri zararlı içerikleri ihbar web (http://www.ihbarweb.org.tr/) sitesine mutlaka bildirmelidirler.